Chuyện Giang Hồ Việt Nam

Mình mê đọc truyện tranh từ khi còn bé xíu. Hồi đó ngoài đi học thì tuần đều đặn 2, 3 buổi mình lại ghé sạp báo gần nhà để mua truyện. Từ Donald và Các bạn, Lucky Luke, Spirou đến các truyện Nhật nổi tiếng thời đó, truyện gì mình cũng làm láng. Ngoài sách truyện, mình còn mê vẽ, từ nhỏ đến lớn không có quyển tập và sách giáo khoa nào không chi chít hình vẽ. Cũng chính bởi đam mê truyện tranh và vẽ vời mà mình đặc biệt quan tâm đến truyện tranh Việt.

Chuyện trẻ em Việt Nam đi học ở Nhật Bản

Ở Việt Nam lễ khai giảng thường diễn ra vào tháng 9 nhưng ở Nhật lại là tháng tư- đúng mùa hoa anh đào nở. Với cả người Nhật và người Việt thì chuyện lần đầu đưa con đến trường là vô cùng quan trọng. Trong quá trình giúp đỡ bạn bè đưa con nhập học ở Nhật trong tư cách là “thông ngôn” tôi có lượm lặt được vài thông tin  xin được kể lại như là “chuyện đó đây”.  Trước tiên là chuyện ở nhà trẻ, trường mầm non.

Ở Việt Nam chuyện xin cho con đi học thường là chuyện…ốm người  và cần đến “quan hệ” nhưng ở Nhật Bản có vẻ như nó không có gì phức tạp trừ phi bạn lỡ sống ở khu vực đang phải đối mặt với tình trạng thiếu trường cho trẻ .

Thường thì phụ huynh người Việt sẽ tìm kiếm  nhà trẻ, trường mầm non  nào đó gần nơi mình ở. Ở Nhật Bản không tồn tại chế độ hộ khẩu vì thế cứ sống ở đâu thì coi như “dân” ở đó. Người Nhật hay người nước ngoài đều thế không có sự phân biệt. Sau khi đến nước Nhật sau một thời hạn nhất định (thường là một tuần) người nước ngoài sẽ phải đến tòa thị chính để làm thủ tục đăng ký lấy thẻ người nước ngoài. Thủ tục này xong coi như họ trở thành “cư dân” ở địa phương đó. Mọi giấy tờ liên lạc liên quan đến phúc lợi, thuế, cuộc sống đều  sẽ được gửi đến địa chỉ này. Khi chuyển đi, sẽ lại phải đến tòa thị chính nơi ở mới để đăng ký và nhân viên ở đây sẽ ghi địa chỉ mới lên mặt  sau của tấm thẻ.  Không có sự vụ gì nghiêm trọng sẽ không bao giờ có chuyện cảnh sát đến nhà hỏi thông tin. Đương nhiên không có chuyện kiểm tra tạm trú, tạm vắng. Ở đường cảnh sát có thể kiểm tra thẻ người nước ngoài nhưng ở nhà dù là nhà thuê bạn sẽ là chủ. Không ai được quyền tự ý bước vào nhà bạn nếu bạn không mời hoặc cảnh sát mang theo giấy khám nhà của tòa án. Chủ nhà cũng không bao giờ gõ cửa phòng bạn. Theo luật Nhật Bản ngay cả trong trường hợp bạn không nộp tiền nhà, chủ nhà sẽ phải gửi đơn ra tòa dân sự và nếu có phán quyết của tòa với sự làm chứng hợp pháp mới được phép mở cửa vào nhà bạn để…dọn đồ bạn ra ngoài.

Cách tìm trường nhanh nhất là hỏi những người Việt đã từng có con đi học ở khu vực đó hoặc nhờ người Nhật quen biết giúp đỡ. Phụ huynh nào “cao thủ” hơn trong trình độ tiếng Nhật  có thể lên tòa thị chính hỏi để được tư vấn hoặc lên internet vào các diễn dàn đọc để xem “danh tiếng” và “tai tiếng” của trường như thế nào. Sau khi quyết định trường cho con vào học, phụ huynh sẽ lên tòa thị chính hoặc đến thẳng trường xin một bộ hồ sơ đăng ký vào trường. Thường trong hồ sơ sẽ có 3 nguyện vọng. Việc quyết định vào học trường nào là do tòa thị chính chỉ  định và họ sẽ thông báo cho nhà trường và phụ huynh trước năm học mới. Thường thường do cân nhắc đến yếu tố “nước ngoài” tòa thị chính có xu hướng bố trí con em người nước ngoài vào những trường mà giáo viên đã từng có kinh nghiệm nuôi dạy trẻ em quốc tế.

Thuyết minh về trường và dặn dò chuẩn bị

Sau khi nhận được thông báo được nhận vào trường, phụ huynh sẽ được nhà trường liên lạc mời đến gặp trước khi tiến hành khai giảng. Tiếp phụ huynh sẽ là hiệu trưởng. Trong buổi gặp này hiệu trưởng sẽ trao cho phụ huynh các tài liệu cần thiết như : tài liệu  giới thiệu về nhà trường, những đồ dùng nhà trường phát cho học sinh, …. Hiệu trưởng và nhân viên phụ trách cũng sẽ thuyết minh cho phụ huynh nghe đầy đủ về  các thông tin liên quan đến nhà trường: cơ cấu tổ chức, tư cách pháp nhân, số lượng nhân viên, triết lý giáo dục, học phí, các khoản thu ngoài học phí, hình thức liên lạc với gia đình và cách thức nộp tiền…Để đảm bảo công bằng cơ hội giáo dục, các khoản phí phải nộp sẽ tương ứng với thu nhập của phụ huynh. Nghĩa là gia đình nào thu nhập cao sẽ phải đóng phí cao hơn gia đình có thu nhập thấp. Đặc biệt, nhà trường sẽ giới thiệu cho phụ huynh địa chỉ liên lạc cần thiết (tòa thị chính, hiệu trưởng) khi phát hiện thấy con bị ngược đãi. Hiệu trưởng cũng sẽ dặn dò phụ huynh chuẩn bị các đồ dùng cần thiết cho con dùng ở trường. Đặc biệt đồ dùng nào cũng đều phải có dán tên học sinh kèm theo dấu hiệu của “lớp” (thường được quy định bởi màu sắc và biểu tưởng ví dụ quả chuối màu vàng, con thỏ màu trắng).  Giáo viên trực tiếp lấy số đo từ học sinh để đặt may quần áo thể thao…

Phụ huynh cũng sẽ phải viết “địa chỉ liên lạc khẩn cấp” để nhà trường gọi khi cần thiết.

Thông tin về sức khỏe của học sinh: đã tiêm những vắc xin gì, có bị phản ứng thuốc bao giờ không, có bị bệnh nặng không, có kiêng thức ăn gì không… sẽ được hỏi và ghi chép lại cẩn thận. Thường ở Nhật sẽ có cuốn sổ y tế ghi chép quá trình trưởng thành và các loại thuốc điều trị, tiêm phòng của trẻ để phụ huynh sao cho nhà trường nhưng Việt Nam không có nên được tiến hành bằng….phỏng vấn. Giáo viên cũng sẽ dẫn phụ huynh đi tham quan một vòng quanh trường và hướng dẫn cách đi, để giày dép, quần áo khi vào trường…. Những nghi thức của lễ nhập học (khai giảng)  cũng được thông báo cẩn thận. Phụ huynh và học sinh sẽ phải đến trước 30 phút để chuẩn bị.

Sau khi nghe xong thuyết minh, phụ huynh sẽ phải đóng dấu  (kí) vào nơi xác nhận đã được nghe thông tin đầy đủ và đồng ý cung cấp thông tin cá nhân cho trường. Dường như trẻ em người Việt thích nghi khá nhanh với môi trường mới. Chú bé 5 tuổi vừa mới tới Nhật Bản hôm trước nay cùng tôi và bố mẹ tới trường khi về đã nói luôn “con thích đi học”. Chú bé cũng thắc mắc mãi là “Tại sao cô giáo lại mang đồ chơi cho con chơi nhỉ?” Mà thích cũng phải. Mới vào trường cô trò chẳng hiểu nhau nòi gì nhưng đã được cô hiệu trưởng mang cho một thùng đồ chơi tha hồ ngồi xếp. Lúc về còn được cô cho một gói kẹo. Giáo viên ở các nhà trẻ, mầm non Nhật Bản  thường được đào tạo và tuyển chọn khá khắt khe cho dù là nhân viên chính thức hay bán thời gian. Các cô lại xinh nữa nên dễ hiểu không chỉ các cháu thích đi học mà bố các cháu cũng rất chăm chỉ đưa đón con…

Các triều đại phong kiến nước ta đều không cho nữ giới được học hành, thi cử. Tuy vậy, sách vở cũng đã ghi lại chuyện một phụ nữ đã cải trang thành nam giới để đến trường học hành, thi cử và đỗ đại khoa. Đó là trường hợp Nguyễn Thị Duệ (1574-?) quê xã An Lạc, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương ngày nay.Bốn tuổi biết viết vănBà còn có tên khác là Nguyễn Thị Ngọc Toàn, Nguyễn Thị Du. Quê bà vốn là đất học, trước đó đã có nhiều người đỗ đạt cao, tiếng tăm lừng lẫy như các Trạng nguyên Vũ Dương, Trần Sùng Dĩnh thời Hồng Đức thế kỷ XV, Lê Nại thời Đoan Khánh đầu thế kỷ XVI. Ngay xã của bà cũng có những tấm gương học hành như Nguyễn Phong (1560-1643), Nguyễn Lệ (1543-1619) đỗ tiến sĩ khoa Mậu Thìn, đời Sùng Khang (Mạc Mậu Hợp) (1568). Hoặc Nguyễn Doãn Khâm (1530-1592) lúc đầu chỉ là đấu vật, rồi yêu thích văn chương đã đi học và thi đỗ hoàng giáp khoa Kỷ Mùi, đời Quang Bảo (Mạc Phúc Nguyên) (1550-?).

Linh vị Nguyễn Thị Duệ được thờ cạnh Khổng Tử trong hậu cung của Văn miếu Mao Điền (Cẩm Điền, Cẩm Giàng, Hải Dương).

Thuở nhỏ cô gái Nguyễn Thị Duệ tỏ ra rất sáng dạ. Lên 4 tuổi đã biết viết văn. Có cậu ấm trong vùng đến nghẹo, bà đã đọc châm 2 câu thơ: “ Xá chi vàng đá hỗn hào/ Thoảng đem cánh phượng bay cao thạch thành”. Nghe bà đọc, cậu ấm ta phải đánh bài chuồn. Các tâm gương người cùng quê hương thi cử đỗ đạt cao cũng đã kích thích hứng thú học tập của bà. Song thời đó cuộc nội chiến Trịnh – Mạc ở vào giai đoạn quyết liệt. Cuối năm 1592, Trịnh Tùng đem quân đánh vùng Hạ Hồng, Nam Sách, Kinh Môn, quê hương của Nguyễn Thị Duệ. Vua nhà Mạc là Mạc Mậu Hợp bị bắt. Mấy năm tiếp sau đó, vùng Hải Dương vừa bị chiến tranh cướp phá liên miên, lại vừa bị mất mùa đói kém, người chết như rạ…Nhà Mạc bị quân Trịnh đánh bại, phải chạy lên lập nghiệp ở Cao Bằng.

Cải trang thành nam để đi thiNguyễn Thị Duệ mới ở độ tuổi 20 cũng theo cha lên Cao Bằng tránh loạn. Ở đây bà được học với một ông thầy họ Cao và cải trang thành nam giới, nên người ta thường gọi là anh Du. Khi nhà Mạc mở khoa thi hội, bà cùng với thấy học dự thi và đã đỗ đầu trong số tiến sĩ trúng cách. Khoa thi hội này không thấy chép trong các sách viết về thi cử của nước ta. Chỉ có sách “Chí Linh phong vật chí” nói đến và ghi là năm Mậu Thìn (1568). Thời gian trên có lẽ không chính xác, vì năm này Mạc Mậu Hợp còn ở Thăng Long, chưa xảy ra các sự kiện mà Mạc phải chạy lên Cao Bằng. Theo chúng tôi có lẽ vào năm Giáp Thìn (1604) thì đúng hơn. Lúc này Nguyễn Thị Duệ đã ở tuổi 30.

Trong buổi tiệc mừng tân khoa, vua Mạc nhận ra ông nghè thủ khoa có dáng vẻ yêu kiều, thanh tú giống nữ giới. Sực nhớ đến giấc mộng đêm trước, thấy người đỗ tiến sĩ là nữ, nhà vua bèn gặng hỏi và bà Nguyễn Thị Duệ đành phải thú thực. Vua Mạc chẳng những không khép tội mạo danh theo quy chế thi cử thời phong kiến mà còn giữ nguyên học vị của bà và phong là “Diệu Huyền Sao Sa” nghĩa chữ  là “Tinh phi” (sao sa) rồi đưa vào cung. Bà được vua sủng ái, giao cho việc dạy bảo các phi tần.Thời gian này họ Mạc ở Cao Bằng thỉnh thoảng cũng đem quân về xuôi đánh phá một số vùng, ví như năm 1601, Mạc Kính Cung chiếm cứ Hải Dương. Sau đó bị Bình An Vương, Trịnh Tùng đánh bại, lại chạy lên Cao Bằng. Khoảng năm 1623. Mạc Kính Khoan lại kéo quân về tới tận Gia Lâm sát kinh đô Thăng  Long. Trịnh Cán cho đại quân chặn đánh, khiến quân Mạc đại bại, Kính Khoan may mắn chạy thoát. Năm 1625 Trịnh Tráng sai con là Trịnh Kiều đem quân lên Cao Bằng đánh họ Mạc, bắt giết Mạc Kính Cung. Mạc Kính Khoan chạy sang Tàu, sau trở về dâng biểu xin hàng, được phong làm Thái úy thống Quốc Công, lại cho giữ đất Cao Bằng.Có lẽ khoảng thời gian 1623, nhân chuyến Mạc Kính Khoan kéo quân về xuôi, Nguyễn Thị Duệ đã theo về thăm quê. Quân Mạc bị đánh bại tán loạn, về quê thì e ngại, mà trở lên Cao Bằng đường đã tắc nghẽn, nên Nguyễn Thị Duệ đành cải trang, xin vào tu trong một ngôi chùa.Trở thành Lễ phi trong phủ chúaKhi quân Trịnh đánh đuổi quân Mạc, kéo đến ngôi chùa này thì phát hiện được Nguyễn Thị Duệ. Tướng Trịnh bấy giờ là Nguyễn Quý Nhạ, vốn cùng quê với bà Duệ, lại quen nhau từ lúc thiếu thời, nên đem lòng quý mến, đã thảo một tờ khải dâng lên chúa Trịnh Tráng tâu trình về việc nữ sĩ Nguyễn Thị Duệ. Chúa Trịnh Tráng đọc tờ khải cũng thấy lạ, bèn truyền đòi đưa Nguyễn Thị Duệ về kinh. Qua hỏi chuyện, chúa nhận thấy bà Duệ có học thức uyên thâm, thấu đạt nhiều sách vở, tư cách đoan trang, bèn phong cho bà giữ chức Lễ Phi, làm công việc dạy dỗ các phi tần bên phủ chúa và cung vua.Cũng trong thời này, Nguyễn Thị Duệ được gần gũi với hoàng hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc, một bà hoàng nổi danh chữ nghĩa đương thời. Nguyên bà hoàng hậu họ Trịnh này là con chúa Trịnh Tráng, đã lấy Quận Công Lê Trụ,  bác họ của vua Lê Thần Tông và sinh hạ được bốn con. Lê Trụ bị tội, Trịnh Tráng đem bà gả cho vua. Lúc đầu vua miến cưỡng lấy bà, nên khi nghe mấy viên quan can ngăn, đành nói: Xong việc thì thôi, lấy gượng vậy! Nhưng về sau do quý trọng tài đức, nhà vua đã lập bà làm hoàng hậu. Trịnh Thị Ngọc Trúc là người thích văn chương, chữ nghĩa. Bởi vậy khi gặp tiến sĩ Nguyễn Thị Duệ thì hai người trở nên thân thiết, tri kỷ. Hoàng hậu họ Trịnh đã tiến cử bà Duệ với vua Lê Thần Tông. Nhà vua qua những lần hỏi han trò chuyện, đã thấy bà là một phụ nữ tài năng, đức độ nên phong cho bà chức Chiêu Nghi, đứng trên các cung tần. Bà lấy hiệu là Nghi Ái Quan, được nhà vua ưu ái, cho bày tỏ ý kiến về một số văn bản của triều đình, cũng như nhận xét, đánh giá bài làm của thí sinh các khoa thi hội, thi đình.Sách chép khoa thi hội năm Tân Mùi niện hiệu Đức Long (1631) có một thí sinh đề ra 12 mục, nhưng bài thi chỉ làm 4 mục, song văn bút rất xuất sắc, độc đáo. Các khảo quan lấy làm lạ chưa dám quyết, tâu trình lên vua. Nhà vua giao cho số đỗ đại khoa trong triều xem lại bài.Bà Nghi Ái Quan cũng được tham dự. Bà đọc đi đọc lại bài văn, thấy quả thí sinh này là người học rộng, có tài, bèn nhất trí với các quan tâu vua lấy đỗ nhất. Đến khí khớp phách, bà mới hay đó là bài của Nguyễn Minh Triết, cậu em họ mình.Trong thời gian ở cung, Nguyễn Thị Duệ thường đi lễ chùa với Hoàng hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc và có dịp gặp gỡ, đàm đạo văn chương đạo lý với một số danh nho tiết tháo đương thời như các thám hoa Nguyễn Đăng Cảo, Giang Văn Minh, Khương Thế Hiển. Bà luôn hướng về quê hương, lập ra “ Văn Hội” ở huyện Chí Linh cho học trò vùng này đến ôn luyện văn chương sách vở. Bà ra đề gửi cho họ làm, rồi đóng hòm trở về kinh để cho bà chấm, chữa…

Văn miếu Mao Điền nơi thờ Nguyễn Thị Duệ.

Tuy nhiên đứng trước thời cuộc bấy giờ, bà Nguyễn Thị Duệ đã mang nặng nỗi niềm suy tư, trăn trở. Nhà Mạc ở Cao Bằng thì đã đến ngày tàn. Vua Lê chỉ ngồi làm vì, không có quyền hành, thực lực. Sau nội chiến Trịnh - Mạc lại tiếp đến Trịnh - Nguyễn khiến đất nước, dân tình khốn khổ. Càng nghĩ ngợi bà Duệ thêm chán ngán nên quyết xin rời cung trở về quê. Nhà vua và chúa Trịnh Tráng thấy không khuyên giữ được dành để cho bà về và cấp cho làng Kiết Đặc (An Lạc) quê bà ruộng lộc điền, miễn sưu thuế phu phen tạp dịch, để bà có nơi tĩnh dưỡng. Sống lâu, không rõ năm mất

Nguyễn Thị Duệ sống lâu nhưng mất năm nào không rõ. Theo sách ghi lại thì xưa kia tại làng Kiết Đặc có chùa thờ bà, bia mộ và ngôi tháp “Tinh phicổ pháp” khắc mười chữ hán: “Lễ sư sinh thông tuệ. Nhất kính chiếu tam Vương” (là Lễ sư sinh thời rất thông tuệ, một cái nhìn thấu cả ba vua). Ngôi tháp này được xếp một trong “Chí Linh bát cổ” ( 8 vật cổ của Chí Linh). Ngôi chùa có đôi câu đối:“Giáp khoa tiên chiếm Cao Bình bảngĐại bút do truyền Bát Cổ bi”Nghĩa là:“Khoa giáp đứng đầu bảng ở Cao BằngVăn Chương lừng danh để lại ở bia Bát Cổ”Văn bia “Chí Linh Bát cổ”, khắc dựng năm Gia Long nguyên niên (1802), còn bài thơ sau ca ngợi tài danh nữ tiến sĩ Nguyễn Thị Duệ.“Ngọc thủ chiết cao chíKính nhan lưu cổ thápTùng cổ thử giang sơnChí kim kỷ mình giápHoa thảo tự tạ khaiNgư tiều tương vấn đápSơn sắc chính thanh thươngThu thanh hà tiêu táp”Tạm dịch:“Tay ngọc bẻ cành caoMặt gương in cổ thápTừ xưa núi sông nàyĐến nay còn man mácHoa cỏ tự nở tànNgư tiều cũng hỏi đápSắc núi vẫn trong xanhTiếng thu sao xào xạc?”Nhưng hiện nay, theo một số nhà nghiên cứu cho biết, những di vật trên không còn, nên những chuyện về vị nữ tiến sĩ duy nhất của đất nước ta thời phong kiến, chỉ là sự chắp nhặt một số tư liệu còn lại trong sách vở là những giai thoại mà thôi!

Theo Khoa học & Đời sống Online